Proces palenia począwszy od rozkładu materiału palnego, kończąc na utlenianiu w strefie spalania płomieniowego jest mechanizmem generującym szereg różnych substancji chemicznych. Niemal wszystkie w sposób negatywny oddziaływać będą na zdrowie człowieka. Strażak pracujący w strefie zadymienia narażony jest na ich oddziaływanie – co dla wielu jest jasne. Jednak duża część tych substancji wnika w osłony osobiste strażaka. Wielowarstwowa struktura ubrania specjalnego, rękawic, kominiarki, tekstylnych elementów wyposażenia hełmu sprawia, że zanieczyszczenia te łatwo zostają uwięzione w ich wnętrzu.
Spalaniu drewna – na pozór bezpiecznego dla zdrowia – towarzyszy produkcja dymu zawierającego m.in.: VOC (C2-C7) – lotne związki organiczne ((pył), Aldehydy (ciecz), Furan (ciecz), Benzen (ciecz), Alkilobenzen (ciecz), Chlorometan (gaz), Naftalen i zamienniki (pył), Sadze (pyL), Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (pył), Alkany (C24-C30) (ciecz), Chlor (gaz).[1]
Paliwa nowoczesnych pożarów oparte są jednak na materiałach pochodzenia sztucznego, bardzo często będącego produktami obróbki ropy naftowej.
Charakterystyka produktów rozkładu termicznego oraz spalania tworzyw sztucznych
Materiał | Produkty rozkładu termicznego | Produkty spalania |
Epoksydy | Epichlorohydryna, toluol | Kwas chlorowodorowy, tlenek węgla, dwutlenek węgla, kwas mrówkowy |
Polietylen | etylen | Tlenek węgla, dwutlenek węgla. |
Polichlorek winylu | Kwas chlorowodorowy, chlorek winylu | Kwas chlorowodorowy, tlenek węgla, dwutlenek węgla |
Polistyren | Dimery i trymery sterynu | Tlenek i dwutlenek węgla |
Poliamid | cyjanowodór | Tlenek i dwutlenek węgla |
Poliuretan | Dwuizocyjanianki, cyjanowodór | Tlenek i dwutlenek węgla, tlenki azotów, cyjanowodór |
Źródło: [2]
Obecność każdej z tych substancji w atmosferze wpływa negatywnie na zdrowie człowieka. Zarówno poprzez inhalację jak i kontakt fizyczny.
Na fioletowo zaznaczono, substancje znajdujące się wykazie substancji zaklasyfikowanych jako substancje o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy na podstawie klasyfikacji zharmonizowanej. Należy pamiętać, że poza tymi wymienionymi strażak będzie narażony na szereg innych zanieczyszczeń, stwarzających dla niego zagrożenie – takich jak krylonitrylu, etylobenzenu, polistyrenu, pentanu, ksylenu, poliwęglanów, akroleiny, o-ksylenu, furanu, metakroliny, nonanu, dimetylofuranu, heksanu, benzaldehydu, fufralu, m-dichlorobenzenu, benzenu, n-butanu, toluenu, okranu, PVC, 2-fufuralu, chlorobenzenu, azbestu. Ponadto ustalono obecność: benzyny, oleju napędowego, postycydów, farb, smoły, insekcydów, płynu hydraulicznego, płynów ustrojowych, czy płyny ustrojowe poszkodowanych.
W Occupational Health and Safety Research Institute z USA w 2003 roku przeprowadzono badania dotyczące wpływu zabrudzeń odzieży ochronnej używanej przez strażaków.
Ustalono, że zanieczyszczenia te mają wpływa na:
-możliwością przewodzenia prądu elektrycznego przez ubranie,
-zapaleniem się zewnętrznej powierzchni ubrania,
-zwiększeniem pochłaniania energii emitowanej przez promieniowanie z pożaru przez ubranie
-zmniejszeniem pożądanej wymiany gazowej powłok ubrania,
-osłabieniem właściwości mechanicznej oraz termicznej włókien, z których ubranie zostało wykonane,
-zmniejszeniem widoczności elementów odblaskowych na ubraniu,
-zwiększeniem wagi ubrania,
-pojawieniem się zagrożenia zdrowotnego zarówno dla strażaka jak i ludności cywilnej, z którą strażak ma styczność.
Strażak opuszczając miejsce pożaru winien pamiętać, że Środki Ochrony Indywidualnej należy poddać czyszczeniu, a wręcz dekontaminacji. Wstępnej jeszcze na miejscu prowadzonych działań – poprzez strzepanie cząstek stałych oraz obmycie strumieniem wody. Właściwej – już po powrocie do remizy/strażnicy – poprzez poddanie procesowi prania w dedykowanej pralce. Sam proces czyszczenia powinien odbywać się na równi z tym, w jaki sposób traktowałoby się przedmiot uznany za skażony – z zachowaniem właściwych ochron osobistych.
autor Paweł Łabędzki
Informację wprowadził: kpt. mgr inż. Sebastian Piotrowski
[1] Źródło: 1993 EPA Report, A Summary of the Emissions Characterization and Noncancer Respiratory Effects of Wood Smoke, EPA-453/R-93-036
[2] Źródło: dr inż. Dorota Riegert, Sposoby Modyfikowania Właściwości Palnych Tworzyw Sztucznych, Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza 2/2013.